In Pantheon beleven we de opkomst en de ondergang van verschillende volkeren in de klassieke tijd. Pantheon is een veelzijdig bordspel met verschillende acties en mogelijkheden. Het is de bedoeling dat er offers gebracht worden om de gunst van goden te bemachtigen, zodat je betere acties tijdens het spel kunt uitvoeren. Daarnaast probeer je pilaren te bouwen op het speelbord, hoe meer je er daarvan hebt, hoe meer punten je verkrijgt tijdens de twee puntentellingen.

In dit review kom je alles te weten over Pantheon en wat onze mening over dit strategische bordspel is. Daarmee kun je zelf bepalen of Pantheon voor jou een leuk spel is.

Pantheon bordspel
Geschikt voor 2 tot 4 spelers
Vanaf 10 jaar en ouder
Ongeveer 60 tot 90 minuten speeltijd
Uitgever: 999Games

Pantheon is te bestellen bij bol.com en 999Games.

Het doel in Pantheon

In Pantheon draait het om de meeste punten, die zijn op verschillende manieren te verkrijgen. In totaal spelen de spelers 6 ronden, in iedere ronde verschijnt een andere volkenkaart die aan het begin van het ronde een bonus voor de spelers geeft.

Tijdens de rondes mogen de spelers een aantal acties uitvoeren, ze mogen zich verplaatsen over het speelbord, materialen kopen, godenfiches kopen of actiekaarten trekken. Met die verschillende acties proberen ze zoveel mogelijk halfgoden en goden te bemachtigen, waarmee punten verkregen worden. Daarnaast kunnen er punten verkregen worden door pilaren op het speelbord te bouwen.

Naast directe punten die spelers kunnen ontvangen bij het aankopen van goden, is er een tussentijdse en een einde spel puntentelling waarmee de spelers punten krijgen voor het aantal pilaren op het speelbord en de halfgoden in bezit.

De speler die aan het einde van het spel de meeste punten heeft is de winnaar van Pantheon.

Wat zit er in de doos van Pantheon?

• 48 pilaren (12 per kleur)
• 48 voeten (12 per kleur)
• 4 scorepionnen (1 per kleur)
• 1 grote voet
• 1 tempel
• 8 volkenfiches
• 32 offerfiches
• 40 buitfiches
• Buidel (voor buitfiches)
• 40 godenfiches
• 21 halfgoden
• 4 50/100 puntenfiches
• 6 bonusfiches
• 75 actiekaarten
• 7 speciale geldkaarten
• 8 volkenkaarten
• 4 overzichtskaarten
• Speelbord
• Spelregels

Voorbereiding van een spel Pantheon

Nu kan ik best geloven dat wanneer je deze voorbereiding helemaal doorleest je enigszins zult denken dat dit een complex spel is. Dat idee had ik in eerste instantie namelijk ook, bij het lezen van de spelregels. Maar na één keer spelen valt dat eigenlijk best wel mee. De acties die je in je beurt doet zijn in iedere beurt gelijk, je hebt steeds de keuze uit vier verschillende handelingen. Daar zal ik je later nog wat meer over vertellen. Eerst een stukje voorbereiding.

Voordat we kunnen spelen, moeten we natuurlijk de startopstelling gereed maken. Allereerst het speelbord en de algemene zaken. Alle spelmaterialen kun je op tafel leggen. De pilaren en voeten in spelerskleuren als algemene voorraad. De buitfiches in de buidel, de godenfiches worden geschud en gedekt op tafel gelegd, hetzelfde geldt voor de halfgoden. De volkenfiches worden alle 8 open op tafel gelegd en de volkenkaarten worden geschud en daarnaast klaargelegd. Alle offerfiches worden gesorteerd naar waarde en klaargelegd naast het speelbord. De geldkaarten worden op volgorde van laag naar hoog op een open trekstapel gelegd. De actiekaarten worden als laatste schud en als een gedekte stapel neergelegd, de bovenste vier kaarten worden alvast open naast de stapel gelegd.

Daarna krijgt iedere speler nog een aantal spelmaterialen. Om te beginnen met een scorepion die op veld 1 langs de rand van het speelbord wordt gezet. Iedere speler krijgt 3 pilaren en 4 voeten in zijn eigen spelerskleur. Ook krijgt hij één bonusfiche die hij voor zich neer legt en een overzichtskaart. Als laatste neemt iedere speler 5 actiekaarten van de trekstapel.

We zijn klaar om een spel te beginnen!

Het spelverloop van Pantheon

In Pantheon doorlopen de spelers 6 fasen. Tijdens iedere fase wordt er een ander volk gespeeld. Dat heeft verder niet heel veel impact op het spel, buiten dat de startlocatie waar de spelers op het begin een spoor van voeten kunnen starten zal veranderen.

Iedere fase begint met een stukje voorbereiding. Daarin wordt een volkenkaart genomen door de startspeler. De volkenkaart bepaald waar de spelers op het speelbord beginnen en waar de buitfiches neergelegd moeten worden. In ieder spel worden namelijk een aantal buitfiches genomen uit de buidel die tijdens het spel bemachtigd kunnen worden door de eerste speler die daar zijn voetenspoor naar uitbouwt. Ook worden er net zoveel goden als het aantal spelers getrokken van de stapel plus één extra. Goden kunnen tijdens het spel worden aangekocht om extra bonussen en punten te scoren.

Na de voorbereiding start de actiefase, daarin mogen de spelers kiezen uit 4 verschillende handelingen. Dat zijn verplaatsen, kopen, een godenfiche kopen of actiekaarten trekken. Ik leg je zo direct in iets meer detail uit wat je met ieder van deze acties kunt doen.

Een fase eindigt wanneer de laatste buitfiche of de laatste godenfiche van het speelbord genomen zijn. De speler die de ronde eindigde krijgt daarvoor 3 punten. De startspeler voor de volgende ronde is de speler links van hem.

De actiefase: 4 verschillende acties mogelijk

De startspeler is altijd als eerste aan de beurt om een actie te kiezen. Er zijn 4 verschillende acties mogelijk waaruit de speler mag kiezen. Dat is direct al één van de redenen waarom ik aangaf dat Pantheon in eerste instantie best wel complex lijkt, maar eigenlijk veel simpeler is dan je in eerste instantie zult denken. Iedere beurt mag je opnieuw kiezen uit één van deze vier acties, die speel je dan direct. Wanneer je dat een aantal keren hebt gedaan, gaat het spel best wel voor zich spreken.

Die vier acties zijn de volgende:

• Actie verplaatsen
• Actie kopen
• Actie 1 godenfiche kopen
• Actie actiekaarten trekken

Actie verplaatsen

Wanneer je kiest om te verplaatsen, krijg jij omdat je de startspeler bent de grote voet de grote voet geeft je recht op één gratis verplaatsing. Daarnaast mag je actiekaarten spelen met voeten erop. Een actiekaart geeft je recht om 2 stappen te mogen zetten.

Vanaf de tempel, die neergezet wordt op de startlocatie van het volk tijdens de voorbereiding van de fase, mag je op ieder vakje op het speelbord een voet leggen. Zo kun je naar fiches lopen en daarvan het voordeel verkrijgen. Een andere mogelijkheid is een pad creëren van voeten zodat je uitkomt bij een locatie waar een pilaar neergezet mag worden. Een pilaar levert je bij een puntentelling punten op. Hoe meer je er van hebt, hoe meer de pilaren ook waard worden. Bij 4 pilaren zijn ze bijvoorbeeld al 2 punten per stuk waard, en bij 8 pilaren al 3 punten per stuk.

Wanneer een speler voor actie verplaatsen kiest, mogen alle andere spelers in beurtvolgorde ook voeten en pilaren plaatsen. Zij hebben alleen niet de één gratis stap van de grote voet die alleen de speler krijgt die deze actie heeft gekozen. Ze kunnen dus alleen betalen met actiekaarten.

Actie kopen

Kies je voor kopen, dan moet je kunnen betalen met geldkaarten. Je moet geldkaarten al eerder verkregen hebben, en die zijn meestal niet zo makkelijk om te krijgen. Je kunt ze namelijk niet trekken, maar moet ze altijd verkrijgen. Bijvoorbeeld door een fiche te nemen die op het speelbord ligt, of door een van de goden te kopen die je recht geeft op een geldkaart.

Er zijn twee mogelijkheden waaraan je geld kunt uitgeven. De eerste is het kopen van voeten of pilaren, want hoe meer voeten je hebt hoe verder je jezelf kunt verplaatsen tijdens actie verplaatsen. Pilaren zijn handig om meer punten te verkrijgen, en die blijven ook het gehele spel op het bord staan, je zult op enig moment dus moeten bijkopen om er meer te kunnen plaatsen.

De andere optie is het kopen van offerfiches. Offerfiches zijn best wel handig, ze geven je het recht om ongelimiteerd te kunnen offeren met bepaalde kaarten. Als voorbeeld wanneer je een offerfiche ‘schenking’ hebt, dan telt deze voor één actiekaart van type schenking. Offers heb je nodig om godenfiches te kopen.

Wanneer je voldoende geld hebt, mag je er ook voor kiezen om offerfiches te kopen, zo kun je waardevollere offers brengen waardoor ze voor 2, 3 of zelfs 4 kaarten tellen tijdens het kopen van een godenfiche.

Actie 1 godenfiche kopen

Met deze actie mag je goden kopen, hiervoor heb je voldoende offerkaarten nog of voldoende offerfiches. Je mag alleen de godenfiches kopen die aan het begin van de fase klaargelegd zijn. Iedere godenfiche heeft eigen kosten, die worden aan de linkerkant weergegeven in blauwe hokjes. De weergegeven getallen geven het aantal offers aan die je moet brengen in de vorm van actiekaarten of door offerfiches te gebruiken.

Een godenfiche kan bijvoorbeeld ‘4 en 1 offers’ kosten. Je moet dan betalen met 4 dezelfde offerkaarten of fiches, en 1 andere soort offerkaart of fiche. Stel je hebt 4 actiekaarten dansers en 1 actiekaart tempel dan mag je dit godenfiche kopen. Je krijgt daar direct het aantal punten voor zoals in die fase van toepassing. In fase 1 krijg je 1 punt voor de aankoop, in fase 2 krijg je 2 punten, fase 3 krijg je 3 punten, enzovoorts.

Je mag ook betalen met offerfiches, dan kost het je geen kaarten. Neem dezelfde godenfiche als voorbeeld. Je mag dan ervoor kiezen om met een offerfiche te betalen van 2 dansers in combinatie met 2 actiekaarten dansers samen met offerfiche tempel. Het grote voordeel is dat je de offerfiches niet af hoeft te leggen, de aankoop kost je dus eigenlijk maar twee actiekaarten dansers.

Actie actiekaarten trekken

Alle acties moeten dus eigenlijk met actiekaarten. Logisch dat er een optie is om nieuwe actiekaarten te trekken. Bij het uitvoeren van deze actie mag je 3 nieuwe actiekaarten kopen. Je mag er daarbij voor kiezen om uit de 4 opengelegde actiekaart te kiezen, of je trekt kaarten van de gedekte stapel actiekaarten. Na het kiezen van een opengelegde actiekaart, wordt er altijd eerst een nieuwe van de gedekte stapel klaargelegd voordat je de volgende kaart kiest.

Wanneer is een fase afgelopen?

Een fase is afgelopen wanneer er geen buitfiches meer op het speelbord liggen of wanneer de laatste godenfiche is aangekocht. De speler die de ronde eindigde krijgt daarvoor 3 punten. De startspeler voor de volgende ronde is de speler die links van hem zit.

Een fase kan sneller voorbij zijn dan je denkt. Zeker wanneer je in de vijfde of zesde ronde speelt. De spelers hebben dan vaak meer voeten op te verplaatsen lopen, hebben al wat bonussen waardoor ze meer en verder kunnen verplaatsen en beschikken vaak al over een aantal offerfiches waardoor ze veel minder actiekaarten nodig hebben om een godenfiche te kopen.

Aan het einde van een fase worden alle voeten weer teruggenomen van het speelbord. De pilaren blijven wel op het speelbord staan. Er komen weer nieuwe godenfiches en buitfiches op het speelbord. Er wordt een nieuwe volkenkaart getrokken voor de volgende ronde, en het spel gaat weer verder.

Wat zijn de voordelen van godenfiches?

Godenfiches kopen levert je allereerst direct punten op die je mag verplaatsen op het scorespoor. In fase 1 krijg je 1 punt bij de aankoop van een godenfiche, in fase 2 al 2 punten, enzovoorts. Je krijgt een puntenaantal gelijk aan de fase waarin je speelt.

Daarnaast geven godenfiches een voordeel. Er zijn twee soorten voordelen, gele godenfiches zorgen voor een direct voordeel wat je eenmalig krijgt, en blauwe godenfiches geven een voordeel die gedurende het spel blijven en gebruikt kunnen worden.

Een voordeel van een gele godenfiche is Plaesiris, die je direct twee halfgoden geeft. Halfgoden zijn eigenlijk puntenfiches die na fase 3 en na fase 6 worden geteld bij je score. Taksator is een ander voorbeeld, hij geeft je direct de bovenste geldkaart van de stapel. Gele godenfiches worden direct afgelegd na de aankoop ervan.

Daarnaast zijn er blauwe godenfiches. Blauwe godenfiches geven een duurzaam effect. Een voorbeeld is Gadicea +1 actiekaart trekken tijdens de actie actiekaarten trekken, je mag er dan dus 4 in één keer trekken. Stonkus heeft als duurzaam effect dat je tijdens de actie kopen 1 of 2 extra geld mag besteden. Vinthrad geeft je tijdens de actie verplaatsen +1 stap, zodat je minder actiekaarten nodig hebt om te lopen.

Halfgoden

Naast godenfiches zijn er ook halfgoden. Halfgoden geven geen voordelen, maar ze geven je wel punten tijdens de puntentelling die plaatsvind na fase 3 en na fase 6. Als je al vroeg in het spel halfgoden verkrijgt, kun je dus mooi profiteren van tweemaal de punten.

Halfgoden kun je verkrijgen door buitfiches die op het speelbord liggen. Verplaats je jezelf daar naartoe met een voetenspoor dan mag je het bovenste halfgoden fiche trekken van de stapel. De punten die daarop staan worden geteld na fase 3 en na fase 6. Een andere manier om halfgoden te verkrijgen is door godenfiche Plaesiris te kopen, die je direct twee halfgodenfiches geeft.

Einde van een spel Pantheon

Na het afronden van de zesde fase eindigt het spel. Dit is hetzelfde moment wanneer de tweede en dus de laatste puntentelling plaatsvind. De winnaar is de speler met de meeste punten. Tijdens de puntentellingen zijn er twee opties om punten te verkrijgen.

Halfgoden geven de punten die aangegeven staan op de fiches.

En voor pilaren krijg je een aantal punten afhankelijk van het aantal punten op het speelbord, hoe meer pilaren, hoe meer punten deze per stuk waard worden.

• 1-3 pilaren geeft 1 punt per pilaar
• 4-7 pilaren geeft 2 punten per pilaar
• 8-11 pilaren geeft 3 punten per pilaar
• Alle 12 pilaren geeft 4 punten per pilaar

Onze mening en review over Pantheon

Pantheon is een strategisch bordspel wat relatief laagdrempelig is, buiten dat het een complex bordspel lijkt wanneer je voor het eerst de doos en spelregels bekijkt. Dat is wel een klein hobbeltje, en voor ons waren de spelregels niet in één keer duidelijk. Dat is best wel jammer, we bleven daardoor constant aan het bladeren tussen de regels door. En eigenlijk zijn de regels helemaal niet ingewikkeld wanneer je deze eenmaal begrijpt.

Hoewel ik het thema persoonlijk niet geweldig vindt, vind ik het spel verrassend nog best wel leuk. Ik noemde Pantheon een strategisch bordspel, maar eigenlijk is tactisch vermoed ik beter op haar plaats. De rondes duren kort en het is lastig om in te spelen op godenfiches die je graag wilt bemachtigen om later te gebruiken. Soms lijkt het wel alsof je godenfiches gewoon moet kopen wanneer het lukt, anders is je tegenspeler je voor. Je kunt slim inspelen met bepaalde godenfiches op situaties op het spelbord, zo is er bijvoorbeeld een godenfiche waarmee je over een andere voetstap mag springen, kost je een voetstap minder en bespaard je een verplaatsing. Het verkrijgen van godenfiche is essentieel om te kunnen winnen.

Er zit ook wel een beetje een geluksfactor in, soms tref je het gewoon met een godenfiche die je mag trekken als effect van een andere godenfiche of buitfiche. Je krijgt dan in de eerste of tweede ronde direct een godenfiche met een duurzame actie die je een heel mooi voordeel geeft, bijvoorbeeld +1 kaart trekken of een gratis stap zetten tijdens een verplaatsing.

Een minpuntje vind ik dat het best wel lastig is om geldkaarten te verkrijgen. Misschien is dat wel bewust, maar soms hebben wij aan het einde van het spel nog steeds maar niveau 1 of 2 offerfiches doordat we simpelweg niet meer geld in het spel hebben gekregen. Het verkrijgen van geldkaarten is volledig afhankelijk van de buitfiches die je trekt en de godenfiches die je trekt tijdens de fasen. Soms gebeurt het dat je in de eerste fasen nog steeds geen enkele geldkaart hebt gekregen, dan zijn de offerfiches haast nutteloos aan het einde van het spel doordat deze niet genoeg effect hebben.

Pantheon is vooral leuk wanneer je van spellen houdt waarbij effecten zichzelf opstapelen en je daardoor per fase vooruit gaat en meer handelingen kunt verrichten. Het is meer wat voor spelers die van tactiek en strategie houden, maar het niet erg vinden als er wat geluk bij van pas komt. De complexiteit is voor een strategisch bordspel laag, en de duur van het spel is prima, na een aantal spellen lukt binnen het uur gemakkelijk.

Pantheon is verkrijgbaar bij 999Games en bol.com.